Op 9 augustus werd Salomon Israëls vermoord in Aushwits Birkano . Hier in Nederland was toen niets bekend over wat in Polen en verder naar het Oosten gebeurde na de invallen van Duitsers in 1939 en 1941. Tienduizenden Poolse legerofficieren en hoogopgeleide burgers werden evenals honderdduizenden Joodse inwoners van Wit Rusland,de Baltische staten, de Oekraïne en Polen. Ze werden doodgeschoten. Salomons broer David vertrouwde de Duitsers niet, dook onder en overleefde. Jette Mozes en Rebecca werden weggevoerd en vermoord. Hielke van der Wal kwam in verzet en kwam om. Pieter Radema werd verraden en stierf begin 1945. Veel slachtoffers onder Joden, burgers en militairen. Denk aan het bombardement op Rotterdam,fussilades,de Hongerwinter en ook ver weg in Indië , ieder heeft zo zijn eigen verhaal. Soms duurt het even voor de herinneringen boven komen.
Leo Vromen dichtte :
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen
en herhaal ze honderd malen
alle malen zal ik wenen
Anne Frank schreef in haar dagboek in 1944 ,, Ik geloof nog steeds in innerlijke goedheid van de mens”
“Maar”zegt haar stiefzus Eva Schiloss (negentiger) ,, als ze zoals ik Auschwitz zou hebben overleefd ,dan zou ze daar niet meer achter staan. Er zijn goede mensen en slechte mensen . We moeten ons verhaal blijven vertellen over de oorlog. En dat doet ze, vertelde ze onlangs in een radioprogramma.
Henk Schuur schreef een toepasselijk gedicht
MONUMENTEN
monumenten in het proces momenten
van de Sjoa verwerking van bezinning
in Auschwitz zijn voor Joden
of Westerbork een appel en Christenen
Vragen het verleden om de les
de herinnering niet van het verleden
levend te te laten te leren
houden terugkeren de hoop op
Verhalen betekenen de toekomst
te vertellen, een visie op samen
zijn de toekomst gestalte
momentopnamen zijn te geven
We hebben witte rozen gelegd bij de plaquette en de Stolpersteine.
Tekst: Agda van der Vlis.
Foto’s: Willem de Jong.