Het waren ook de monniken die hier een kerk bouwden. Op een gedenksteen van de kerk staat te lezen dat in het jaar 1427 de ‘visler cercke’ is gebouwd. Dit in gotische stijl.
De kerk werd gewijd aan Sint Gangulfus. Een opvallende keuze, omdat deze van oorsprong Bourgondische heilige in het Noorden niet vaak voorkomt. Gangulfus werd bekend om het zogenaamde ‘bronnenwonder’, hij zou een bron op wonderbaarlijke wijze hebben verplaatst naar zijn geboorteplaats Varennes. Later werd hij uit jaloezie vermoord door een minnaar van zijn vrouw. Mogelijk werd Gangulfus om dit bronnenwonder als patroon voor de kerk van het aan het water gelegen plaatsje gekozen.
Als windvaan prijkt hier sinds 1693 een vis boven de drie koperen bollen op de dakruiter.
De vis is een bekend Christelijk symbool. Vroege christenen gebruikte het als geheim teken. Tijdens de Christenvervolgingen in de Romeinse staat gebruikten de gelovigen neutrale tekens, die door niet-christenen op het eerste gezicht niet als christelijk konden worden herkend. Binnen de eigen kring was de betekenis wel bekend en de symbolen werden dan ook gebruikt om erachter te komen of iemand (ook) een Christen was.
Later bleef het symbool in gebruik. De naam van dit symbool is ‘Ichtus’, het Griekse woord voor vis. De vis staat in verband met de doop in het water, maar het visje verwijst ook over de verhalen over de wonderbare visvangst.
Ook in de bijbel komen vissen voor. Zo zou Christus bij het laatste avondmaal niet alleen vijf broden met zijn discipelen hebben gedeeld, maar ook twee vissen. In kunstwerken waarin het avondmaal is afgebeeld, komen de vissen dan ook vaak terug.
Een andere windvaan in de vorm van een schip is geplaatst op de nok van het priesterkoor. Rond 1700 werden de rondbogige vensters geplaatst en in 1768 werd de dakruiter vernieuwd. Volgens een gevelsteen boven de ingang zou de kerk in 1873 van buiten zijn gepleisterd (vaak werd dit gedaan om de slechte staat van het gebouw te verbergen), waarbij de voegen werden teruggebracht zodat het leek alsof de kerk uit natuursteen was opgetrokken. Volgens andere bronnen zou dit in de jaren vanaf 1885 zijn gebeurd; eerst de west- en zuidgevel en daarna de andere gevels van de kerk.
Rondom de kerk stond vroeger een muur met ringen waaraan het vee kon worden vastgemaakt dat tijdens de jaarlijkse veemarkt op 1 mei werd verhandeld. Later werd de muur vervangen door het smeedijzeren hekwerk.
In 1973 is de kerk overgedaan aan de Stichting Oude Groninger Kerken. Van 1979 tot 1980 werd het gebouw gerestaureerd, waarbij de niet-originele vloer werd vervangen door vloertegels.
Interieur
In het gebouw bevinden zich vijf familiebanken, waarvan de oudste uit de tweede helft van de 17e eeuw stammen. Achter een van deze banken in het koor, de bank van de familie Hellinga, is de gevelsteen gemetseld met het jaartal 1557, de naam van de abt en de roggeprijs. De reden van opname van deze prijs was waarschijnlijk dat deze
erg hoog was en wijst op armoede in die tijd. (foto rechts)
De overige, eenvoudigere, kerkbanken zijn vroeg-19e-eeuws.
De rijk versierde preekstoel met op de voorkant een doodskop met een lauwerkrans en een zandloper ( wat symboliseert de heerschappij van de dood over de levenden, de zandloper wordt gezien als het nieuwe leven en de wederopstanding), onder in die afbeelding een vis in een vliet. De Preekstoel wordt gedragen door 5 engelenkoppen. Boven de preekstoel een
klankbord (een horizontaal vlak dat ter bevordering van de geluid weerkaatsing erboven is opgehangen of aan de muur bevestigd). De preekstoel en het doophek met lessenaar dateert uit 1714 deze lessenaar heeft een afbeelding van een ‘visje in de vliet‘ (vermoedelijk een afbeelding van Visvliet).
Het kerkorgel werd in 1869 gebouwd door Petrus van Oeckelen uit Harendermolen, mogelijk gemaakt door een legaat (erfenis) van Reitse Luitjens Terpstra destijds. In 1962 werd het orgel gerestaureerd door de orgelbouwer Mense Ruiter uit Groningen.
Het westelijk deel van de kerk, onder de dakruiter, was vroeger ook in gebruik als school. Het werd door een gang van de kerk gescheiden. De leerlingen en kerkgangers gebruikten echter wel dezelfde ingang. In 1857 werd de school in de kerk afgeschaft.
Op dit moment heeft dit voormalige klaslokaal de functie van bibliotheek, let wel de kleinste bibliotheek van Nederland.
Verder zit er boven nog een ruimte voor div. doeleinden.
Mocht je de kerk eens willen bezoeken, het is de moeite waard.
Ook kun je de kerk of een van zijn zalen huren voor feestjes of een expositie.
Voor info zie sleuteladres.
Sleuteladres:
H. Kempenaar Heirweg 20 0594-249345
